Rozwój mowy przebiega indywidualnie jednak ma u każdego dziecka podobne etapy. Oprócz tego, że warunkowany jest genetycznie, zależy także od środowiska w jakim dziecko żyje. Rozwój mowy możemy podzielić na cztery okresy:
I okres melodii – od 0 do 1 roku życia: komunikuje się z dorosłymi za pomocą płaczu, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata.
Rozwój mowy w tym okresie postępuje równolegle z rozwojem fizycznym: fazie głużenia odpowiada umiejętność unoszenia głowy; gaworzeniu – umiejętność siadania, pierwszym wyrazom – stawanie na nogi.
Głużenie jest mimowolne. Oznacza dobre samopoczucie u dziecka. Pojawia się zazwyczaj, gdy jest ono najedzone, wyspane oraz widzi bliską osobę. W wyniku głużenia powstają dźwięki zbliżone do samogłosek i spółgłosek. Głużenie występuje u wszystkich dzieci, nawet u głuchych i niedosłyszących.
Zaś gaworzenie jest czynnością zamierzoną, polegającą na powtarzaniu zasłyszanych dźwięków z otoczenia. Wielką radość sprawia dziecku naśladowanie odgłosów, powtarzanie szeregu sylab: ma-ma, ba-ba itp. Nie gaworzą dzieci niesłyszące.
Następnie pojawia się echolalia, która nie jest jeszcze świadomą mową. Polega na powtarzaniu słów dla samego dźwięku. Dla dziecka do tego etapu mowa brzmi tak jak dla dorosłego człowieka muzyka. Jeszcze nie rozumie znaczenia wypowiadanych przez siebie wyrazów.
II okres wyrazu – od 1 do 2 roku życia używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych ą, ę oraz wymawia niektóre spółgłoski p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch Pozostałe zastępuje innymi.
Rozwój ruchowy dziecka naturalnie sprzyja poznawaniu otaczającego środowiska oraz nazywaniu interesujących przedmiotów. Maluch rozumie o wiele więcej słów niż jest w stanie wypowiedzieć. Komunikuje się z otoczeniem za pomocą prostych wyrazów.
III okres zdań od 2 do 3 roku życia – porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, h
Jest to czas budowania zdań. Około 2 roku początkowo są to zdania proste, złożone z dwóch lub trzech wyrazów, które około 3 roku stopniowo przechodzą w wypowiedzi dłuższe cztero-pięciowyrazowe. Dziecko nie potrafi jeszcze wypowiadać poprawnie wszystkich głosek, ale słyszy błędy w wypowiedziach innych.
Półroczne, czy roczne różnice w rozwoju waszego dziecka odbiegające od podanego schematu nie powinny wywoływać niepokoju. Jednak gdy minie trzeci rok życia, a dziecko wypowiada tylko kilka słów, jest to sygnał aby iść na badanie logopedyczne. W szukaniu przyczyn wad wymowy warto zacząć od dokładnego obejrzenia i wykluczenia wad anatomicznych aparatu mowy oraz narządu słuchu. Warto tego oczekiwać w czasie pierwszego spotkania ze specjalistą.
IV okres swoistej mowy dziecka – od 3 do 7 lat
4 lata – wymawia głoski s, z, c, dz
Jeśli czterolatek potrafi opowiedzieć zdarzenie czy bajkę, to możemy uznać, że mowa dziecka jest już dostatecznie rozwinięta. Kiedy to nastąpi można bez obaw wprowadzać naukę obcego języka.
5 do 6 lat – wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r
W tym wieku głoska r powinna być już w tym okresie wymawiana często nawet nadużywana – z czego dziecko naturalnie wyrośnie. Jeśli w tym okresie nie pojawiają się powyższe głoski to dobry moment, aby wspomóc rozwój mowy poprzez odpowiednie ćwiczenia artykulacyjne.
7 lat – ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia
Wymowa dziecka 6-letniego powinna być poprawna pod względem artykulacyjnym, a w wieku 7 lat również prawidłowa pod względem gramatycznym i składniowym. Prawidłowo ukończony rozwój mowy jest ważny przed podjęciem obowiązku szkolnego.
Literatura:
Demel G.: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. WSiP, Warszawa 1998
Minczakiewicz E. M.: Mowa, rozwój, zaburzenia, terapia, WSP, Kraków 1997
Spałek E., Piechowicz-Kułakowska C.: Jak pomóc dziecku z wada wymowy, IMPULS, Kraków 1996